Besturing van Willemsspoortunnel naar een hoger plan
In opdracht van ProRail is Yunex Traffic de besturing van de tunnel technische installaties (TTI) in de Willemsspoortunnel aan het vernieuwen. Er wordt ook een nieuw detectiesysteem voor stilstaande treinen geïmplementeerd. Het project tilt de beschikbaarheid, veiligheid en efficiëntie van de spoortunnel naar een hoger plan.
“We bevinden ons in de afrondende fase”, vertelt Jan-Willem Vreeswijk, projectmanager bij Yunex Traffic. “Begin april 2023 heeft bij ons in Zoetermeer de Factory Acceptance Test (FAT) van de software plaatsgevonden. Eind mei doen we samen met ProRail de Integrated Factory Acceptance Test (IFAT) in Amersfoort en koppelen we het systeem aan de bedieningsinterface van ProRail.”
Meedenken
De ‘big bang’ staat gepland in de twee laatste weken van juli. Dan gaat de tunnel over naar het nieuwe systeem. Voorafgaand hieraan heeft Yunex Traffic begin februari de verouderde besturingskasten vernieuwd van het noodstroomaggregaat zonder gebruik te maken van een tijdelijke aggregaat. Vreeswijk: “Tien jaar geleden stond het tijdelijk aggregaat, wat nodig was voor de ombouw, nog in de vrije ruimte, maar er zijn nu kantoren en woningen omheen gebouwd. We zijn al vroeg met ProRail deze uitdaging aangegaan en hebben mee vooruit gedacht zodat we zonder tijdelijk aggregaat toch de besturingskasten konden vernieuwen.”
ProRail Tunnelstandaard
De Willemsspoortunnel is een viersporige tunnel onder de Nieuwe Maas in Rotterdam waar zowel goederen- als personentreinen doorheen rijden. Hij is een onderdeel van de spoorwegverbinding tussen Rotterdam en Breda. De nieuwe besturing voor de tunnel technische installaties wordt gebouwd conform de ProRail Tunnelstandaard (PTS). Yunex Traffic heeft enkele jaren geleden aan de wieg gestaan van deze standaard. Alle spoortunnels die onder het beheer van ProRail vallen, worden in de komende jaren omgebouwd naar de PTS. Ze voldoen hiermee aan de Europese Technische Specificatie voor Interoperabiliteit en kunnen op termijn centraal worden bediend. “De PTS schept eenduidigheid in de bediening en creëert meer inzicht in storingen”, zegt Auke Sjoukema, projectmanager bij ProRail. “Hij helpt ons ongeplande hinder op het spoor te verlagen en beter te reageren op calamiteiten.”
Treinvrije perioden
Het EMVI-plan van Yunex Traffic kwam bij de aanbesteding als beste uit de bus. “Op basis van zo’n plan schatten wij in hoe goed de aannemer omgaat met de situatie en risico’s”, legt Sjoukema uit. “Aannemers die niet vaak aan het spoor werken, onderschatten nog wel eens dat ze alleen in treinvrije periodes (TVP’s) mogen werken. Dit vergt een goede planning, aangezien je al je werkzaamheden moet uitvoeren binnen een korte periode. Wij hebben de TVP’s voor dit project al enkele jaren geleden vastgelegd. Het benutten ervan is een grote uitdaging, want er zijn altijd wel wat projectjes die nog mee moeten liften. De aannemer moet een goed draaiboek maken. Gelukkig hebben wij vakkundige partijen aan boord.”
Levertijden
Tijdens de eerste treinvrije periode eind januari 2023 was de tunnel een heel weekend (52 uur) dicht voor het treinverkeer. Yunex Traffic voerde montagewerkzaamheden uit, legde kabels en een glasvezelverbinding naar de technische ruimte aan . “Door het mondiale materiaaltekort konden wij minder doen dan gepland”, zegt Jan-Willem Vreeswijk. “Hierdoor moesten wij voor een aantal zaken meeliften op doordeweekse treinvrije periodes waarin we telkens in één tunnelbuis hebben gewerkt. Onze zorg was altijd om de tunnel conform de planning weer beschikbaar te maken voor het treinverkeer. We hebben er alles aan gedaan om tijdig klaar te zijn, maar het was ontzettend moeilijk om aan de benodigde materialen te komen zoals chips voor de Trein Stilstand Detectoren (TSD) en kabels.”
Stilstand-detectiesysteem
Aan het ontwerp van de software is grondig onderzoek voorafgegaan. Vreeswijk: “We hebben ons verdiept in de bestaande besturingssoftware en een nulmeting in het veld gedaan om de I/O-lijsten te laten kloppen. De tunnel technische besturing stuurt onder meer de energievoorziening, (nood)verlichting, drainagepompen en ventilatie in de tunnel aan. Met behulp van de nieuwe oplossing voor het detecteren van stilstaande treinen die wij implementeren, kan ProRail bij een calamiteit hulpdiensten beter aansturen. Wij hebben de nieuwe stilstand-detectieoplossing al eerder toegepast in de spoortunnels in Delft en Barendrecht. We werken met hoogwaardige ultrasone sensoren, die de treinen voorbij zien komen en op het paneel in de bediencentrale een rij ledlampjes laten oplichten. Als het laatste lampje uitgaat, is de trein gepasseerd. Blijven de lampjes branden, dan staat hij stil. We kunnen de sensoren vanaf de technische ruimte instellen en hoeven dus niet met een laptop de tunnel in om dit te doen. Dit vereenvoudigt de installatie en het onderhoud.”
Constructieve samenwerking
Als projectmanagers namens respectievelijk ProRail en Yunex Traffic hebben Sjoukema en Vreeswijk regelmatig overleg. Daarnaast staan de lead engineers van beide organisaties met elkaar in contact. Over de samenwerking zijn ze positief. Vreeswijk: “Structureel overleg is ontzettend belangrijk bij dit soort projecten, je moet blijven praten. Er is altijd wel iets waarover de inzichten uiteen lopen, maar uiteindelijk moet je het samen doen.”
Meer efficiëntie, veiligheid en comfort
Spoorgebruikers zullen niets merken van de nieuwe tunnel technische besturing, behalve dan in positieve zin. “De systemen die we automatiseren leiden tot minder ongeplande storingen,” besluit Sjoukema. “Ze voorkomen onder meer onterechte brandalarmen in de tunnel, waardoor er geen trein meer doorheen mag. Ook helpen ze ons calamiteiten sneller en beter af te handelen. We vergroten hiermee de beschikbaarheid van het spoor en tillen de veiligheid, het comfort en de efficiëntie van spoorvervoer naar een hoger niveau.”
